نکات مهم در نگهداری و مراقبت از ساز هندپن
ساز هندپن (Handpan) یا هنگدرام با صدای جادویی و طراحی منحصربهفرد خود، نهتنها یک ابزار موسیقایی مدرن، بلکه یک اثری هنری است که نیاز به مراقبتی ویژه دارد. اگرچه ظاهر فلزی این ساز ممکن است آن را مقاوم جلوه دهد، اما حقیقت این است که هندپن در برابر آسیبهای فیزیکی و شرایط محیطی حساس است. در این مقاله به مهمترین نکات در نگهداری و مراقبت از ساز هندپن میپردازیم تا صدای دلنشین آن برای سالها حفظ شود. این مقاله برای هنرجویان و نوازندگان هندپن بسیار مفید است.
۱. محافظت در برابر رطوبت و زنگزدگی
یکی از اصلیترین تهدیدها برای هندپن، رطوبت و زنگزدگی است. بیشتر هندپنها از فولاد نیترید شده یا فولاد ضدزنگ ساخته میشوند، اما حتی نسخههای ضدزنگ هم در شرایط خاص میتوانند آسیب ببینند.
نکات کلیدی:
– هندپن را در مکانهای مرطوب یا در معرض باران، مه یا بخار قرار ندهید. نواختن در کنار ساحل دریا بسیار لذت بخش است اما اگر بدون مراقبت باشد ، می تواند آسیب های جدی به ساز وارد کند.
– پس از هر بار نواختن، با یک پارچهی نرم و خشک سطح ساز را پاک کنید تا عرق یا چربی انگشتان روی آن باقی نماند.
– استفادهی دورهای از روغنهای مخصوص هندپن برای محافظت از سطح فلزی بسیار مفید است. ضمنا روغن بچه برای چرب کردن ساز مناسب نمی باشد.


۲. نگهداری در دمای مناسب
هندپن نسبت به تغییرات شدید دمایی حساس است. سرد و گرم شدن ناگهانی ممکن است موجب تغییر کوک، ترک خوردگی یا آسیب به سطح ساز شود. فلزات نسبت به تغییرات دما حساس هستند پس طبیعی است که تغییرات شدید دما می تواند تاثیرات منفی روی ساز بگذارد.
توصیهها:
– از نگهداری ساز در خودرو، مخصوصاً در روزهای خیلی گرم یا خیلی سرد، خودداری کنید.
– ساز را در اتاقی با دمای معتدل و تهویهی مناسب نگه دارید.
– هنگام مسافرت، از کیسهای محافظ با عایق حرارتی استفاده کنید.

۳. حمل و نقل ایمن
هندپنها با وجود ظاهر محکم، به ضربه حساساند و حتی برخوردهای کوچک میتوانند کوک ساز را تغییر دهند یا آسیبهای جدیتری وارد کنند. برای مثال در هنگام جابجایی ساز ، کوچکترین غفلتی در بلند کردن یا زمین گذاشتن ، میتواند باعث ایجاد ضربه به بدنه و لبه های ساز گردد.
پیشنهادها:
– همیشه از کیسهای سفت و مقاوم (hard case) برای حملونقل استفاده کنید.
– در سفرهای هوایی، تا حد امکان ساز را با خود داخل کابین ببرید. اگر مجبور شدید آن را در قسمت بار بگذارید، از محافظت چندلایه استفاده کنید. یا داخل جعبه های کارتنی مقاوم به همراه پلاستیک های حباب دار بسته بندی کنید و تحویل به قسمت بار هواپیما دهید.
– هندپن را هرگز بدون کیف مناسب داخل کوله یا خودرو نگذارید.

۴. کوکسنجی و تنظیم دورهای
هرچند هندپن برخلاف بسیاری از سازها نیاز به کوککردن مداوم ندارد، اما در صورت وارد شدن ضربه یا با گذشت زمان ممکن است نتهای آن از حالت ایدهآل خارج شوند.
نکات مراقبتی:
– نواختن ساز با ضربات سنگین می تواند ساز شما را به مرور زمان از کوک خارج کند در نتیجه این ساز را با تاچ مناسب و استاندارد نوازندگی کنید و در دسترس اطفال یا افراد غیر نوازنده قرار ندهید.
– برای چک کردن کوک، میتوانید از تیونرهای دیجیتال یا گوش حرفهای یک نوازنده یا سازساز کمک بگیرید.
– اگر احساس کردید صدای ساز تغییر کرده، آن را به یک سازساز متخصص نشان دهید؛ خودتان برای تنظیم کوک اقدام نکنید.

۵. نواختن با دستهای تمیز
پوست دست میتواند چربی، عرق، یا حتی مواد شیمیایی داشته باشد که به سطح ساز آسیب بزند.
پیش از نوازندگی:
– دستها را با آب ولرم و صابون بشویید و کاملاً خشک کنید.
– از استفادهی کرم یا لوسیونهای چرب قبل از نوازندگی خودداری کنید.
– اگر در فضای باز و گرد و خاکی ساز میزنید، پس از پایان، سطح ساز را با پارچهی نرم تمیز کنید.
۶. دور نگه داشتن از اجسام سخت و نوکتیز
سطح هندپن به ضربههای ناخواسته بسیار حساس است. برخورد با اجسام سخت یا نوکتیز میتواند فرورفتگی ایجاد کرده و به ساختار صوتی ساز آسیب بزند.
توصیهی مهم:
– ساز را روی سطح نرم بگذارید یا از پایههای مخصوص هندپن استفاده کنید.
– اگر ساز را روی زانو قرار میدهید، مطمئن شوید هیچ جسم فلزی مثل زیپ، سگک کمربند یا دکمهی فلزی با ساز تماس ندارد. از نواختن ساز با انگشتر ، ساعت ، دستبند و غیره پرهیز کنید و از تماس اجسام فلزی سخت و تیز مانند کلید به سطح ساز جلوگیری نمایید.

جمعبندی
هندپن سازی بسیار احساسی و ظریف از جنس فلز است که نیاز به مراقبت دائمی دارد. هندپن های تهیه از متریال فولاد نیاز به مراقبت بیشتری نسبت به هندپن های ساخته شده از استیل دارند اما حتی بی توجهی در نگهداری از سازهای استیل هم می تواند باعث آسیب در دراز مدت گردد. در کل برای هنرجویان آماتور ، تهیه ی ساز استیل بیشتر توصیه میشود زیرا نگهداری آسان تری دارد و نسبت به رطوبت هم مقاوم است. با رعایت این نکات ساده اما مهم، میتوانید عمر مفید سازتان را افزایش داده و کیفیت صدای آن را حفظ کنید. یادتان باشد که هر هندپن داستانی دارد و حفظ سلامت آن، نگهداری از بخشی از روح موسیقی شماست.